TRƯỜNG CHÍNH TRỊ - GIA LAI
SỰ CẦN THIẾT PHẢI THỰC HIỆN DÂN CHỦ Ở CƠ SỞ TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY
Trong tiến trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện dân chủ ở cơ sở được xem là một yêu cầu khách quan, cấp thiết và có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Dân chủ ở cơ sở không chỉ là hiện thân sinh động của quyền lực nhân dân mà còn là nền tảng bảo đảm sự đồng thuận xã hội, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Bài viết phân tích những khía cạnh cốt lõi khẳng định sự cần thiết phải thực hiện dân chủ ở cơ sở trong bối cảnh đất nước đang đổi mới mạnh mẽ, chuyển đổi số toàn diện và hội nhập quốc tế sâu rộng.
Đảng và Nhà nước ta xác định dân chủ là bản chất của chế độ xã hội chủ nghĩa, đồng thời là động lực và mục tiêu của sự phát triển. Trong đó, dân chủ ở cơ sở là nền tảng quan trọng để hiện thực hóa quyền làm chủ của nhân dân – chủ thể tối cao của quyền lực nhà nước. Trong bối cảnh hiện nay, khi công cuộc đổi mới đang bước vào giai đoạn phát triển mới, với nhiều cơ hội và thách thức đan xen, việc bảo đảm thực chất quyền dân chủ ở cơ sở không chỉ mang tính lý luận mà còn mang ý nghĩa thực tiễn to lớn, góp phần củng cố niềm tin, giữ vững ổn định chính trị - xã hội và bảo đảm phát triển bền vững.
Dân chủ ở cơ sở – biểu hiện sinh động của quyền làm chủ của nhân dân
Từ Hiến pháp năm 1946 đến Hiến pháp năm 2013, tư tưởng về quyền làm chủ của nhân dân luôn được khẳng định xuyên suốt. Hiến pháp năm 2013 nêu rõ: “Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân” (Điều 2). Trong hệ thống chính trị của nước ta, thực hiện dân chủ ở cơ sở là hình thức gần gũi, trực tiếp và thiết thực nhất để người dân tham gia vào đời sống chính trị, kinh tế, xã hội tại cộng đồng của mình. Thông qua các cơ chế như: dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, người dân có thể bày tỏ chính kiến, tham gia xây dựng và giám sát các chủ trương, chính sách của chính quyền địa phương – từ đó bảo đảm nguyên tắc “dân là gốc” trong mọi hoạt động quản lý nhà nước và xã hội.
Dân chủ ở cơ sở – công cụ nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước
Một trong những thách thức trong hoạt động quản lý hiện nay là tình trạng quan liêu, mệnh lệnh hành chính, chưa sâu sát thực tiễn địa phương. Việc thực hiện tốt dân chủ ở cơ sở giúp chính quyền các cấp xây dựng được những quyết sách phù hợp với thực tiễn, gắn liền với nhu cầu và nguyện vọng của người dân. Khi người dân được tham gia giám sát, phản biện và đánh giá các chính sách, sẽ tạo ra cơ chế “kiểm soát từ dưới lên”, góp phần hạn chế sai phạm, ngăn ngừa tham nhũng, lãng phí. Đồng thời, đây cũng là kênh thông tin quan trọng để chính quyền nắm bắt kịp thời các vấn đề nảy sinh tại cộng đồng dân cư, từ đó có biện pháp xử lý hiệu quả ngay từ cơ sở, bảo đảm ổn định an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội
Dân chủ ở cơ sở – nền tảng xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc
Thực tiễn cho thấy, khi người dân được tôn trọng, được lắng nghe và tham gia vào quá trình hoạch định và thực thi chính sách, họ sẽ tích cực đóng góp, đồng hành và chia sẻ trách nhiệm với chính quyền. Trong bối cảnh hiện nay, khi các thế lực thù địch gia tăng các hoạt động chống phá trên không gian mạng, thì việc phát huy dân chủ ở cơ sở chính là “lá chắn mềm” nhưng hiệu quả để củng cố lòng tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước. Bằng việc tạo điều kiện cho người dân bày tỏ quan điểm, tham gia phản biện xã hội, dân chủ ở cơ sở góp phần xây dựng “hệ miễn dịch chính trị” trong xã hội – làm thất bại các âm mưu chia rẽ, gây mất đoàn kết trong nhân dân.
Dân chủ ở cơ sở – hiện thực hóa quyền con người, quyền công dân
Dân chủ gắn chặt với quyền con người, quyền công dân – các quyền được Hiến pháp và pháp luật ghi nhận, bảo vệ. Tuy nhiên, để các quyền đó đi vào đời sống, trở thành thực tiễn sinh động, cần có sự thể chế hóa rõ ràng và có cơ chế tổ chức thực hiện hiệu quả. Dân chủ ở cơ sở là “trường học thực tiễn” để mọi người dân, dù ở nông thôn hay đô thị, miền xuôi hay miền núi, đều có cơ hội thực hành quyền làm chủ, góp phần xây dựng một xã hội bình đẳng, không ai bị bỏ lại phía sau trong quá trình phát triển.
Dân chủ ở cơ sở trong kỷ nguyên chuyển đổi số
Chuyển đổi số đang làm thay đổi căn bản phương thức quản trị nhà nước và quan hệ giữa Nhà nước với công dân. Dân chủ ở cơ sở cần được đổi mới theo hướng hiện đại, ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao tính công khai, minh bạch và khả năng tham gia của người dân. Các nền tảng chính quyền số, xã hội số cần được thiết kế thân thiện, dễ tiếp cận và thuận tiện cho người dân – nhất là người cao tuổi, người dân tộc thiểu số, người ở vùng sâu, vùng xa – nhằm tạo môi trường công bằng trong việc thực thi quyền làm chủ. Đồng thời, cần tăng cường giáo dục công dân số, bồi dưỡng kỹ năng phản biện, giám sát xã hội để nâng cao chất lượng tham gia của người dân trong các hoạt động quản lý nhà nước.
Trong bối cảnh hiện nay, thực hiện dân chủ ở cơ sở không chỉ là một chủ trương lớn mà còn là yêu cầu tất yếu trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đó vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển, là chìa khóa để giải quyết hiệu quả những thách thức trong giai đoạn hiện nay. Trong kỷ nguyên chuyển đổi số và hội nhập sâu rộng, việc thể chế hóa và bảo đảm thực thi hiệu quả quyền dân chủ ở cơ sở chính là nền tảng để xây dựng một xã hội dân chủ, công bằng, văn minh – hướng tới mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
Vũ Thị Thanh Thảo – Khoa Nhà nước và pháp luật
Dân chủ ở cơ sở – biểu hiện sinh động của quyền làm chủ của nhân dân
Từ Hiến pháp năm 1946 đến Hiến pháp năm 2013, tư tưởng về quyền làm chủ của nhân dân luôn được khẳng định xuyên suốt. Hiến pháp năm 2013 nêu rõ: “Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân” (Điều 2). Trong hệ thống chính trị của nước ta, thực hiện dân chủ ở cơ sở là hình thức gần gũi, trực tiếp và thiết thực nhất để người dân tham gia vào đời sống chính trị, kinh tế, xã hội tại cộng đồng của mình. Thông qua các cơ chế như: dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, người dân có thể bày tỏ chính kiến, tham gia xây dựng và giám sát các chủ trương, chính sách của chính quyền địa phương – từ đó bảo đảm nguyên tắc “dân là gốc” trong mọi hoạt động quản lý nhà nước và xã hội.
Dân chủ ở cơ sở – công cụ nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước
Một trong những thách thức trong hoạt động quản lý hiện nay là tình trạng quan liêu, mệnh lệnh hành chính, chưa sâu sát thực tiễn địa phương. Việc thực hiện tốt dân chủ ở cơ sở giúp chính quyền các cấp xây dựng được những quyết sách phù hợp với thực tiễn, gắn liền với nhu cầu và nguyện vọng của người dân. Khi người dân được tham gia giám sát, phản biện và đánh giá các chính sách, sẽ tạo ra cơ chế “kiểm soát từ dưới lên”, góp phần hạn chế sai phạm, ngăn ngừa tham nhũng, lãng phí. Đồng thời, đây cũng là kênh thông tin quan trọng để chính quyền nắm bắt kịp thời các vấn đề nảy sinh tại cộng đồng dân cư, từ đó có biện pháp xử lý hiệu quả ngay từ cơ sở, bảo đảm ổn định an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội
Dân chủ ở cơ sở – nền tảng xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc
Thực tiễn cho thấy, khi người dân được tôn trọng, được lắng nghe và tham gia vào quá trình hoạch định và thực thi chính sách, họ sẽ tích cực đóng góp, đồng hành và chia sẻ trách nhiệm với chính quyền. Trong bối cảnh hiện nay, khi các thế lực thù địch gia tăng các hoạt động chống phá trên không gian mạng, thì việc phát huy dân chủ ở cơ sở chính là “lá chắn mềm” nhưng hiệu quả để củng cố lòng tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước. Bằng việc tạo điều kiện cho người dân bày tỏ quan điểm, tham gia phản biện xã hội, dân chủ ở cơ sở góp phần xây dựng “hệ miễn dịch chính trị” trong xã hội – làm thất bại các âm mưu chia rẽ, gây mất đoàn kết trong nhân dân.
Dân chủ ở cơ sở – hiện thực hóa quyền con người, quyền công dân
Dân chủ gắn chặt với quyền con người, quyền công dân – các quyền được Hiến pháp và pháp luật ghi nhận, bảo vệ. Tuy nhiên, để các quyền đó đi vào đời sống, trở thành thực tiễn sinh động, cần có sự thể chế hóa rõ ràng và có cơ chế tổ chức thực hiện hiệu quả. Dân chủ ở cơ sở là “trường học thực tiễn” để mọi người dân, dù ở nông thôn hay đô thị, miền xuôi hay miền núi, đều có cơ hội thực hành quyền làm chủ, góp phần xây dựng một xã hội bình đẳng, không ai bị bỏ lại phía sau trong quá trình phát triển.
Dân chủ ở cơ sở trong kỷ nguyên chuyển đổi số
Chuyển đổi số đang làm thay đổi căn bản phương thức quản trị nhà nước và quan hệ giữa Nhà nước với công dân. Dân chủ ở cơ sở cần được đổi mới theo hướng hiện đại, ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao tính công khai, minh bạch và khả năng tham gia của người dân. Các nền tảng chính quyền số, xã hội số cần được thiết kế thân thiện, dễ tiếp cận và thuận tiện cho người dân – nhất là người cao tuổi, người dân tộc thiểu số, người ở vùng sâu, vùng xa – nhằm tạo môi trường công bằng trong việc thực thi quyền làm chủ. Đồng thời, cần tăng cường giáo dục công dân số, bồi dưỡng kỹ năng phản biện, giám sát xã hội để nâng cao chất lượng tham gia của người dân trong các hoạt động quản lý nhà nước.
Trong bối cảnh hiện nay, thực hiện dân chủ ở cơ sở không chỉ là một chủ trương lớn mà còn là yêu cầu tất yếu trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đó vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển, là chìa khóa để giải quyết hiệu quả những thách thức trong giai đoạn hiện nay. Trong kỷ nguyên chuyển đổi số và hội nhập sâu rộng, việc thể chế hóa và bảo đảm thực thi hiệu quả quyền dân chủ ở cơ sở chính là nền tảng để xây dựng một xã hội dân chủ, công bằng, văn minh – hướng tới mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
Vũ Thị Thanh Thảo – Khoa Nhà nước và pháp luật
Tác giả: Vũ Thị Thanh Thảo – Khoa Nhà nước và pháp luật
Tags: dân chủ ở cơ sở
Danh mục
Thống kê truy cập
- Đang truy cập28
- Hôm nay1
- Tháng hiện tại375
- Tổng lượt truy cập3,476,845
