TRƯỜNG CHÍNH TRỊ - GIA LAIhttps://truongchinhtri.gialai.gov.vn/uploads/logo.png
Thứ ba - 11/06/2024 10:581.1500
Cách đây 76 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi thi đua ái quốc. Tiếp đó và xuyên suốt trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, tư tưởng về thi đua ái quốc của Bác không ngừng được bổ sung, hoàn thiện và tỏa sáng. Vận dụng tư tưởng của Người vào thực tiễn là yếu tố vô cùng quan trọng giúp cho Đảng ta lãnh đạo cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Tư tưởng của Người ngày nay vẫn còn nguyên giá trị và nóng hổi tính thời sự.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua ái quốc được hình thành từ những nguồn gốc chủ yếu sau đây: Chủ nghĩa Mác – Lênin; truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam; kinh nghiệm xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và yêu cầu thực tiễn của cách mạng Việt Nam. 1.Tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua ái quốc ra đời trong hoàn cảnh hết sức đặc biệt Trong giai đoạn 1945 - 1948, đứng trước những khó khăn thách thức rất lớn của đất nước sau khi cách mạng Tháng Tám thành công (vận mệnh đất nước có lúc tưởng chừng như ngàn cân treo sợi tóc). Trước bối cảnh đó, để giữ vững thành qủa Cách mạng Tháng Tám và chuẩn bị những điều kiện cần thiết cho cuộc kháng chiến chống Pháp, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phải ban bố Quốc lệnh: 10 điểm thưởng và 10 điểm phạt (26/1/1946). Quốc lệnh được xem nhưvăn kiện đầu tiên của Người cũng như Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa mang tính chất pháp lý về thi đua, khen thưởng. Hơn nữa,bước vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp những khó khăn cũ (giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm) vẫn tồn tại và đặc biệt là giặc ngoại xâm lúc này đã trở thành hiện thực không còn ở dạng nguy cơ như năm 1946 nữa. Do đó, để động viên đến mức cao nhất sức người, sức của thực hiện nhiệm vụ chính trị trong giai đoạn mới (kháng chiến, kiến quốc), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng bước phát động phong trào thi đua yêu nước. Việc đề xuất “thi đua yêu nước” của Chủ tịch Hồ Chí Minh được nêu lên lần đầu tiên năm 1947 trong tác phẩm "Đời sống mới". Tiếp đó, Sau chiến thắng Việt Bắc (cuối năm 1947), Bác đề ra sáng kiến về tổ chức, lãnh đạo thực hiện phong trào thi đua yêu nước. Chấp thuận đề nghị của Người, ngày 27-3-1948, Ban Chấp hành Trung ương Đảng ra chỉ thị phát động phong trào thi đua ái quốc; nhân dịp kỷ niệm Ngày Quốc tế lao động (1-5-1948), Người ra “Lời kêu gọi thi đua yêu nước”và đặc biệt, ngày 11-6-1948, nhân kỷ niệm 1.000 ngày toàn quốc kháng chiến, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết “Lời kêu gọi thi đua ái quốc”, chính thức phát động cuộc vận động thi đua ái quốc. Đến đây, có thể nói tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua ái quốc đã hình thành những nét cơ bản. 2.Quá trình bổ sung, phát triển (1949 -1969) Quá trình bổ sung, phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua ái quốc được thể hiện ở hai giai đoạn sau đây: Giai đoạn (1949 -1954). Trong những năm tiếp theo của cuộc kháng chiến chống Pháp, tư tưởng thi đua ái quốc của Bác được bổ sung, phát triển thể hiện ở tập trung ở bài phát biểu của Người tại Đại hội Thi đua toàn quốc lần thứ nhất (1952). Giai đoạn (1954 – 1969). Trong giai đoạn cả nước tiến hành hai chiến lược cách mạng, tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua ái quốc được bổ sung, phát triển thể hiện tập trung ở bài phát biểu của Bác tại Đại hội Thi đua toàn quốc lần thứ hai (1958), lần thứ ba (1962), lần thứ bốn (1967) và một số bài nói chuyện, bài viết khác trong các kỳ Đại hội, hội nghị của Đảng và các đoàn thế, ban, ngành Trung ương như: Hội nghị Bộ Chính trị đặc biệt (1964)…
Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chuyện với các Anh hùng và chiến sĩ thi đua nông nghiệp (27/5/1957).
Hơn hai mươi năm (1948 -1969), từ khi khởi xướng phong trào thi đua ái quốc đến khi Bác vĩnh biệt chúng ta về cõi vĩnh hằng, Người đã có gần 50 bài viết, bài nói về thi đua ái quốc. 3.Tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua ái quốc thể hiện sinh động qua tấm gương và những việc làm cụ thể của Người Một là, tấm gương của Bác. Không chỉ kêu gọi mọi người thi đua ái quốc mà chính Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng hăng hái tham gia. Cả cuộc đời Người, với một ham muốn, ham muốn đến tột bậc là làm sao nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do; đồng bào ta ai cũng có cơm ăn áo mặc ai cũng được học hành. Vì thế, Bác đã dành trọn cuộc đời để thi đua với chính bản thân mình, cống hiến trọn đời cho lý tưởng cao đẹp vì dân, vì nước ấy. Và khi những khát vọng cháy bỏng cho dân, cho nước, cho nhân loại yêu chuộng hòa bình và công lý chưa thành, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từ chối tất cả các danh hiệu mà thế giới và dân tộc Việt Nam phong tặng, nhằm ghi nhận những cống hiến to lớn cho dân tộc và nhân loại của Người. Thật xúc động biết bao khi chúng ta biết rằng:Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khoá 2 (tháng 5 năm 1963),Bác đã xin Quốc hội cho phép chưa nhận Huân chương Sao vàngvới lý do:"Nước nhà chưa được thống nhất". Tiếp đó, tháng 11 năm 1967,Người đã gửi điện cho Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xôxin tạm hoãn nhận Huân chương Lênin, vì "Toàn quân và toàn dân Việt Nam chúng tôi đang phải hy sinh xương máu để đánh Mỹ, cứu nước". Điều đó, thể hiện sự khiêm nhường tột bậc và đức hy sinh cao cả của một vĩ nhân, Người là tấm gương vĩ đại, trong sáng của dân tộc Việt Nam và thế giới. Hai là, Bác đã dành cho những tấm gương người tốt việc tốt, anh hùng, chiến sỹ thi đua …sự quan tâm đặc biệt. Bác thường xuyên theo dõi báo chí nói về gương người tốt, việc tốt và các báo cáo của các nơi gửi về phản ánh thành tích thi đua. Sau đó,Người cắt, dán trên những trang giấy và sắp xếp lại thành 19 tập. Số người được Bác xem xét thành tích, công việc tốt, khen và thưởng huy hiệu lên tới hàng nghìn người. Không những thế, Người còn đích thân đến động viên những đơn vị điển hình tiên tiến, những nơi mặt trận nóng bỏng nhất. Với tấm gương và những việc làm thiết thực của Bác đã trực tiếp giúp cho phong trào thi đua yêu nước đạt thành tích cao nhất. Bên cạnh đó, Người cũng cho chúng ta một bài học thấm thía về phát động, lãnh đạo…phong trào thi đua yêu nước.Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trở thành nhà kiến tạo, linh hồn của phong trào thi đua ái quốc Việt Nam. 4.Nội dung cơ bản tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua ái quốc Nếu tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm lý luận chính trịtoàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam (Lãnh đạo cách mạng, lực lượng cách mạng, mục tiêu cách mạng…) thì tư tưởng của Người về thi đua ái quốc chính là hệ thống quan điểm sâu sắc về: Phương pháp, cách thức, động lực…để tiến hành thắng lợi cách mạng ở Việt Nam. Một là, tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua ái quốctrong Lời kêu gọi thi đua ái quốc. Trong Lời kêu gọi thi đua ái quốc, tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua ái quốc có thể khái quát thành những nội dung cơ bản sau đây: Thứ nhất, mục đích thi đua phải bám sát nhiệm vụ chính trị của Đảng và dân tộc, trong mỗi thời kỳ, giai đoạn lịch sử nhất định. Trong Lời kêu gọi thi đua ái quốc Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu rõ: “Mục đích thi đua ái quốc là gì? Diệt giặc đói khổ, Diệt giặc dốt nát, Diệt giặc ngoại xâm”. Diệt giặc đói, giặc dốt và giặc ngoại xâm là nhiệm vụ chính trị của Đảng và dân tộc ta lúc này. Ba thứ giặc ấy, theo Bác, đều nguy hiểm. Trong đó, nguy hiểm hơn cả là giặc ngoại xâm. Vì thế, phong trào thi đua phải hướng vào thực hiện thắng lợi cả hai nhiệm vụ: Vừa Kháng chiến nhằm diệt giặc ngoại xâm giành lại độc lập cho dân tộc và Kiến quốc nhằm diệt giặc đói, giặc dốt, xây dựng cuộc sống mới, đảm bảo những nhu cầu thiết yếu cho nhân dân. Mục đích thi đua được Bác xác định hết sức ngắn gọn, súc tích nhưng đầy đủ, dễ nhớ, dễ thuộc, dễ thực hiện và thực hiện được thì nhiệm vụ chính trị cơ bản và quan trọng nhất đã thực hiện xong. Ở đây Bác đã cho chúng ta thấy rõ thiên tài trong công tác tuyên truyền, vận động của Người. Thứ hai, phương pháp, cách thức tiến hành. Trong Lời kêu gọi thi đua ái quốc Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu rõ: Cách làm - phương pháp, theo Bác, dựa vào dân (lực lượng của dân, tinh thần của dân) để lo cho hạnh phúc của dân. Ngoài phương pháp chung, tổng quát nêu trên, Người còn xác định rất cụ thể để mọi người dễ thực hiện: “Làm cho mau, làm cho tốt, làm cho nhiều”.Bác chỉ rõ hơn: “Các cụ phụ lão thi đua đốc thúc con cháu hăng hái tham gia mọi công việc; Các cháu nhi đồng thi đua học hành và giúp việc người lớn; Đồng bào công thương thi đua mở mang doanh nghiệp; Đồng bào công nông thi đua sản xuất; Đồng bào trí thức và chuyên môn thi đua sáng tác và phát minh; Nhân viên chính phủ thi đua tận tụy làm việc phụng sự nhân dân; Bộ đội và dân quân thi đua giết cho nhiều giặc, đoạt cho nhiều súng”. Thứ ba, chủ thể tiến hành và lĩnh vực thi đua. Trong Lời kêu gọi thi đua ái quốc Bác nêu rõ chủ thể tiến hành: Tất cả mọi người dân Việt Nam không phân biệt “sĩ, nông, công, thương, binh” và không phân biệt “bất kỳ già, trẻ, trai, gái; bất kỳ giàu, nghèo, lớn, nhỏ”. Và lĩnh vực thi đua là “quân sự, kinh tế, chính trị, văn hóa” và “bất kỳ làm việc gì, đều cần phải thi đua”. Nói một cách khác,lực lượng tiến hành là toàn dân, lĩnh vực thi đualà toàn diện.
Nông dân Hải Hưng (nay là Hải Dương) báo cáo kết quả sản xuất với
Chủ tịch Hồ Chí Minh năm 1958.
Thứ tư, dự báo kết quả thi đua. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra mục tiêu trước mắt và mục tiêu lâu dài của phong trào thi đua. Ở đây, Bác cho chúng ta một bài học thấm thía trong xác định mục tiêu của phong trào thi đua phải vừa thiết thực, cụ thể, trước mắt…vừa lâu dài, khái quát, bao trùm. Từ đó, vừa kịp thời tạo ra động lực cho người tham gia phong trào thi đua vừa giúp họ vững tin vào tiền đồ của cách mạng để nhiệt tình, hưởng ứng và kiên định đi theo, làm theo. Cuối lời kêu gọi, Bác đã thể hiện một niềm tin mãnh liệt vào kết quả của phong trào thi đua: “Với tinh thần quật cường và lực lượng vô tận của dân tộc ta, với lòng yêu nước và chí kiên quyết của nhân dân và quân đội ta, chẳng những chúng ta có thể thắng lợi, mà chúng ta nhất định thắng lợi trong thi đua ái quốc”. Như vậy,trong Lời kêu gọi thi đua ái quốc Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cụ thể hóa đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kỳ và tự lực cánh sinh vào trong lĩnh vực thi đua. Hay nói cách khác, Bác đã tìm ra biện pháp hữu hiệu, phù hợp thực tế, truyền thống của dân tộc Việt Nam để thực hiện đường lối kháng chiến là: Thi đua ái quốc. Hai là, tư tưởngHồ Chí Minh về thi đua ái quốc trong những bài nói, bài viết khác. Thứ nhất, mối quan hệ biện chứng giữa thi đua và ái quốc. Tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua ái quốc trong những bài nói, bài viết khác có một nội dung vô cùng đặc sắc là mối quan hệ biện chứng giữa thi đua và ái quốc. Ngày 01/5/1952, tại Đại hội Các chiến sĩ thi đua và cán bộ gương mẫu toàn quốc, Người nhấn mạnh:“Thi đua là một cách yêu nước thiết thực và tích cực. Thi đua là yêu nước, yêu nước thì phải thi đua. Và những người thi đua là những người yêu nước nhất…”.Phát hiện của Người có tác dụng vô cùng to lớn đối với phong trào thi đua yêu nước của Việt Nam, đặc biệt là trong hoàn cảnh đất nước đang có giặc ngoại xâm. Thứ hai, thi đua phải có sự lãnh đạo đúng. Theo Bác, thi đua phải có sự lãnh đạo đúng. Sự lãnh đạo đúng nghĩa là phải có hệ thống tổ chức, cán bộ chuyên trách phụ trách công tác thi đua. Đồng thời, Đảng, Nhà nước, Mặt trận và các đoàn thể chính trị-xã hội nói chung, những tổ chức này ở các địa phương, nói riêng, phải quan tâm, chỉ đạo sát sao đối với phong trào thi đua yêu nước sao cho hiệu quả nhất. Thứ ba, thi đua là phát huy sáng kiến, phổ biến và áp dụng rộng rãi sáng kiến kinh nghiệm tiên tiến. Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt coi trọng việc phát huy sáng kiến, phổ biến và áp dụng rộng rãi sáng kiến kinh nghiệm tiên tiến trong công tác nói chung, thi đua nói riêng. Theo Bác, việc phát huy sáng kiến là một nội dung quan trọng trong công tác thi đua. Vì có phát huy sáng kiến thì mới tăng năng xuất, chất lượng, hiệu quả công việc, lao động sản xuất và chiến đấu một cách nhanh chóng…trên cơ sở đó, đảm bảo thi đua ái quốc một cách thiết thực, hiệu quả nhất. Thứ tư, công việc hàng ngày chính là nền tảng thi đua. Trong Lời kêu gọi phát động thi đua yêu nước ngày 01-8-1949, sau khi khen ngợi, biểu dương kết quả thi đua của đồng bào và chiến sĩ cả nước, Bác chỉ rõ: "Còn nhiều nơi nhân dân, trước hết là cán bộ, chưa hiểu thật rõ ràng ý nghĩa của phong trào thi đua yêu nước. Do đó mà có những khuyết điểm như sau:
Tưởng lầm rằng thi đua là một việc khác với những công việc hàng ngày. Thật ra công việc hàng ngày chính là nền tảng thi đua". Thứ năm, thi đua phải có văn hóa. Đây là một nội dung quan trọng trong tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua yêu nước. Quan điểm này thể hiện chủ nghĩanhân văn của Bác. Văn hóa trong thi đua không chỉ thể hiện ở việc xác định mục đích thi đua, cách tổ chứcvà thái độ trong thi đua yêu nước mà còn thể hiện rõ ở việc rèn luyện phẩm chất, đạo đức của mỗi người, đơn vị tham gia thi đua. Người dạy: “thi đua chứ không phải ganh đua” nên phải “thân ái, đoàn kết, giúp đỡ nhau để đạt được thành tích cao”.
5.Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua ái quốc. Đảng ta vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua ái quốc đã góp phần quan trọng làm nên thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Với các phong trào thi đua “Diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm”, “Bình dân học vụ”, “Hũ gạo kháng chiến”… đã cuốn hút, cổ vũ, động viên đông đảo đồng bào và chiến sĩ khắp mọi miền hăng say lao động sản xuất, thực hành tiết kiệm chống giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm để làm nên thắng lợi của 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp và can thiệp Mỹ với đỉnh cao là chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ - lừng lẫy năm châu; Với các phong trào thi đua: “Thi đua Ấp Bắc giết giặc lập công” ở miền Nam; “Mỗi người làm việc bằng hai vì miền Nam ruột thịt”, “Sóng Duyên Hải” trong sản xuất công nghiệp; “Gió Đại Phong” trong sản xuất nông nghiệp; “Cờ Ba nhất” trong quân đội; “Trống Bắc Lý” trong giáo dục; “Thanh niên Ba sẵn sàng”; “Phụ nữ Ba đảm đang”… ở miền Bắc, đã làm nên thắng lợi của 21 năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, đỉnh cao là đại thắng mùa xuân năm 1975 – chấn động địa cầu. Bước vào thời kỳ cả nước xây dựng chủ nghĩa xã hội (1975 -1986); đổi mới, công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế (1986 – nay), Đảng và Nhà nước ta tiếp tục quan tâm đến công tác thi đua, khen thưởng.
Lễ khai mạc Đại hội thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ X.
Điều đó thể hiện trước hết ở các văn bản chỉ đạo như: “Chỉ thị số 39-CT/TW ngày 21-5-2004 của Bộ Chính trị và Kết luận số 83-KL/TW của Ban Bí thư khóa X “Về tiếp tục đổi mới, đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước, phát hiện, bồi dưỡng, tổng kết và nhân điển hình tiên tiến”; Chỉ thị số 34-CT/TW ngày 07-4-2014 của Bộ Chính trị ‘‘về tiếp tục đổi mới công tác thi đua, khen thưởng”, Luật Thi đua, khen thưởng và các văn bản hướng dẫn thi hành khác… Bên cạnh đó, các phong trào thi đua cũng tiếp tục được duy trì và tạo ra động lực to lớn. Nhờ vậy, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế đã và đang gặt hái những thành công rực rỡ. Tóm lại: Tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua ái quốc có nội dung cơ bản, toàn diện. Trong đó, điểm nổi bật, cơ bản, quan trọng nhất cũng là nội dung cốt lõi trong tư tưởng của Bác về thi đua ái quốc là mối quan hệ biện chứng giữa thi đua và yêu nước, như Người đã khẳng định: “Thi đua là yêu nước, yêu nước thì phải thi đua. Và những người thi đua là những người yêu nước nhất…”. Ngày nay, dưới sự lãnh đạo của Đảng, với ánh sáng soi đường của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh nói chung, tư tưởng thi đua của Người nói riêng, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đã và đang hàng ngày, hàng giờ hăng hái thi đua trên mọi lĩnh vực. Vì thế, chúng ta hoàn toàn có tin tưởng rằng: Sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế ở Việt Nam sẽ sớm thành công trong tương lai không xa./.
Tác giả bài viết: ThS Lê Văn Minh – Khoa Xây dựng Đảng Ảnh tư liệu: Hoàng Đức Ngọc
TRƯỜNG CHÍNH TRỊ - GIA LAI
