Theo quy định Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam, chỉ có Đại hội đại biểu toàn quốc mới có quyền sửa đổi Điều lệ Đảng. Điều lệ Đảng Cộng sản Đông Dương thông qua tại Đại hội lần thứ nhất, tại Điều 59, khoản b “Bản Điều lệ này nếu có chỗ sửa đổi thì do Đại hội Đảng hoặc Quốc tế Cộng sản quyết định”. Tính từ Đại hội lần thứ nhất tháng 3 năm 1935 đến nay (Đại hội lần thứ XIII), Đảng ta đã có 12 lần sửa đổi, bổ sung Điều lệ Đảng. Như vậy, từ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI năm 2011 đến nay không sửa đổi, bổ sung Điều lệ Đảng mà chỉ ban hành các quy định, văn bản hướng dẫn thi hành.
Trong điều kiện hiện nay, đặc biệt từ tháng 10 năm 2024 đến nay, Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu các cấp, các ngành đã thống nhất rất cao về chủ trương sắp xếp tinh gọn, nâng cao hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị. Tổ chức bộ máy của các cơ quan Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội từ Trung ương đến địa phương được sắp xếp đồng bộ, tinh gọn, giảm nhiều cơ quan, đơn vị cấp Trung ương, cấp tỉnh và đầu mối bên trong; giảm cấp trung gian; từng bước hoàn thiện mô hình tổng thể tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Theo đó, ngày 20/01/2025, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành Quy định số 232-QĐ/TW về thi hành Điều lệ Đảng (sau đây gọi tắt là Quy định 232) thay thế cho Quy định số 24-QĐ/TW, ngày 30/7/2021 về thi hành Điều lệ Đảng (Quy định 24) nhằm cập nhật, bổ sung, sửa đổi trong việc thi hành cho phù hợp. Đây là quy định có tính bao quát, toàn diện giúp cho các tổ chức đảng và đảng viên thực hiện đúng các nội dung của Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam. Theo đó, Quy định 232 vẫn giữ nguyên gồm 57 trang, 46 điều. Một số điểm mới của Quy định 232 so với Quy định 24 như sau:
Thứ nhất, Về giới thiệu và kết nạp người vào Đảng (Điều 4, Khoản 3), Quy định 232, bỏ cụm từ “Lịch sử chính trị, chính trị hiện nay” ở Quy định 24. Chỉ đề cập đến “Vấn đề liên quan đến tiêu chuẩn chính trị” của người vào Đảng thực hiện theo quy định của Bộ Chính trị.
Thứ hai, Về đối tượng không xem xét kết nạp lại (Điều 4, Khoản 5, Mục 3.5.2), Quy định 232, nêu rõ, các trường hợp không xem xét, kết nạp lại những người đã ra khỏi Đảng vì các lý do:
- Tự ý bỏ sinh hoạt Đảng
- Làm đơn ra khỏi Đảng. Trừ trường hợp làm đơn ra khỏi Đảng vì lý do đặc biệt khó khăn thì vẫn được xem xét, kết nạp lại vào Đảng.
- Gây mất đoàn kết nội bộ nghiêm trọng;
- Bị kết án hình sự về tội tham nhũng hoặc tội phạm nghiêm trọng trở lên. Trong khi đó, theo Quy định 24-QĐ/TW, trường hợp này chỉ nêu chung là bị kết án vì tội tham nhũng hoặc tội nghiêm trọng trở lên.
Như vậy, Quy định 232-QĐ/TW đã bổ sung cụ thể trường hợp không xem xét kết nạp lại với người bị kết án hình sự về tội tham nhũng, tội nghiêm trọng trở lên.
Thứ ba, Về trách nhiệm giới thiệu sinh hoạt đảng (Điều 6, Khoản 6.3, Mục 6.3.6), Quy định 232, đã điều chỉnh tên gọi các cơ quan có trách nhiệm giới thiệu sinh hoạt đảng cho phù hợp với sự sắp xếp mới: “Đảng ủy trực thuộc Trung ương” thay cho “Đảng uỷ Khối các cơ quan Trung ương, Đảng uỷ Khối Doanh nghiệp Trung ương” (QĐ24); “Cục Tổ chức cán bộ” thay cho “cơ quan đảm nhiệm công tác đảng, công tác chính trị và công tác quần chúng” (QĐ24)
Thứ tư, Giải quyết khiếu nại về xóa tên đảng viên (Điều 8, Khoản 8.2, Mục 8.2.2.), Quy định 232 đã quy định trách nhiệm này thuộc về “Cơ quan tham mưu về công tác tổ chức của cấp ủy”, nhằm diễn đạt chính xác về cơ quan có trách nhiệm tham mưu giúp cấp ủy giải quyết khiếu nại về xóa tên đảng viên thay vì “cơ quan tổ chức của cấp ủy” ở QĐ24 trước đây.
Thứ năm, về một số quy định về thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ (Điều 9), Ở quy định 232, có một số điều chỉnh:
- Bổ sung mới: thêm mục 9.1.1; cụm từ “quy chế làm việc mẫu”; cụm từ “ban hành quy chế” và cụm từ “bảo đảm các nguyên tắc của Đảng”; cụm từ “chuyên trách”; cụm từ “về đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực”.
- Các Mục 9.1.2, 9.2.1, 9.2.2 bỏ hết các cụm từ “đảng đoàn”, “ban cán sự đảng”, “ủy viên đảng đoàn, ban cán sự đảng”.
Thứ sáu, Về hệ thống tổ chức của đảng (Mục 10. Điều 10, Điều 13, Điều 21, 42, 43), Quy định 232, bổ sung ở mục 10.3.1 “đảng ủy là cơ quan lãnh đạo giữa hai kỳ đại hội của đảng bộ”; Bãi bỏ Mục 10.3.2; 10.3.3 ở Quy định 24 và quy định lại hệ thống tổ chức đảng Trung ương, tỉnh.
Về điều kiện để Đảng ủy cơ sở được giao quyền cấp trên cơ sở (Mục 10. Điều 10, Điều 13, Điều 21), Quy định 232, Mục 10.5.1, quy định rõ hơn về điều kiện để Đảng ủy cơ sở được giao quyền cấp trên cơ sở. Thay thế cụm từ “trong cùng một đơn vị chính quyền hoặc cơ quan quản lý (QĐ24) bằng “trong cùng một cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp”. Và bổ sung “… Đối với đảng bộ trong các ban, bộ, tổ chức chính trị - xã hội ở Trung ương, Đảng ủy trực thuộc cấp ủy cấp tỉnh có thể ít hơn nhưng ít nhất từ 200 đảng viên trở lên
Về quy định số lượng cấp ủy viên, số lượng ủy viên ban thường vụ Điều 12 (Khoản 2), Điều 20 (Khoản 2), Quy định 232, Mục 14.2, bổ sung quy định đối với đảng ủy trực thuộc Trung ương và đảng ủy xã phường, thị trấn trong nhiệm kỳ 2025 – 2030.
Thứ bảy, Về báo cáo kết quả đại hội; chuẩn y kết quả bầu cử; bổ sung, điều động, chỉ định cấp ủy viên và thôi tham gia cấp ủy (Mục 16, Điều 13, Điều 31), Quy định 232, Mục 16.2.2, bổ sung thêm “Việc bổ sung bí thư, phó bí thư chi bộ, chi ủy viên chi bộ khi khuyết, thiếu do cấp ủy cấp trên trực tiếp xem xét, chỉ định theo đề nghị của chi bộ” để phù hợp với điều kiện thực tiễn.
Quy định 24, mục 16.4.1 có nội dung: “Việc thôi tham gia cấp ủy của các đồng chí cấp ủy viên khi có quyết định nghỉ công tác hoặc chuyển công tác khác hoặc thôi việc” và cụm nội dung tại mục 16.4.2: “Khi có quyết định nghỉ công tác chờ nghỉ hưu, quyết định nghỉ hưu hoặc chuyển sang công tác khác mà vị trí công tác mới không thuộc cơ cấu đảng đoàn, ban cán sự đảng, thì đồng chí ủy viên đảng đoàn, ban cán sự đảng thôi tham gia đảng đoàn, ban cán sự đảng từ thời điểm quyết định nghỉ công tác chờ nghỉ hưu có hiệu lực thi hành; thời điểm tính theo ngày nghỉ hưu để hưởng chế độ bảo hiểm xã hội đã được ghi trong thông báo hoặc quyết định nghỉ hưu, hoặc thời điểm quyết định chuyển công tác có hiệu lực thi hành; cấp ủy cùng cấp chỉ định thành viên mới tham gia đảng đoàn, ban cán sự đảng” bị bãi bỏ trong Quy định 232. Đồng thời, trong QĐ232 bổ sung cụm từ “Cấp ủy có thẩm quyền không ban hành quyết định thôi tham gia cấp ủy những trường hợp nêu trên”
Mục 16.5, bổ sung “thí điểm việc ban thường vụ cấp ủy cấp trên trực tiếp chỉ định ủy viên ủy ban kiểm tra, chủ nhiệm, phó chủ nhiệm ủy ban kiểm tra cấp ủy cấp dưới” và quy định “Nhiệm kỳ tiếp theo các đảng bộ, chi bộ thành lập mới, chia tách, hợp nhất, sáp nhập sẽ tiến hành đại hội theo quy định của Điều lệ Đảng; nhiệm kỳ 2025 - 2030 tiến hành đại hội 2 nội dung”; bổ sung cụm “Ban thường vụ cấp ủy cấp trên trực tiếp (ở Trung ương là Bộ Chính trị) chỉ định ban chấp hành, ban thường vụ, bí thư, phó bí thư, ủy viên ủy ban kiểm tra, chủ nhiệm, phó chủ nhiệm ủy ban kiểm tra; phân bổ số lượng và thí điểm chỉ định đại biểu đi dự đại hội đảng bộ cấp trên trực tiếp (số lượng đại biểu dự đại hội đảng bộ các cấp do cấp ủy cấp triệu tập đại hội quyết định theo chỉ thị của Bộ Chính trị; số lượng đại biểu dự Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng do Ban Chấp hành Trung ương Đảng quyết định trước khi tiến hành đại hội)”.
Thứ tám, Về thí điểm bổ sung chức năng, quyền hạn của Bộ Chính trị, Quy định 232, bổ sung thêm Mục 17 so với Quy định 24, về việc thí điểm bổ sung chức năng, quyền hạn của Bộ Chính trị.
Thứ chín, Về việc lập các cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc, đơn vị sự nghiệp của cấp ủy, Theo quy định 232, sáp nhập ban tuyên giáo, ban dân vận thành ban tuyên giáo và dân vận ở cả cấp tỉnh và huyện; Bỏ quy định về đảng bộ khối trực thuộc Trung ương và cấp tỉnh.
Về việc lập chi bộ cơ sở, lập tổ chức cơ sở đảng trong một số trường hợp cụ thể, Quy định 232, ở Mục 20.1.1. Bỏ cụm từ “có các tổ chức đảng trực thuộc”; ở Mục 20.3.1. bổ sung thêm “ở những cơ quan, đơn vị sự nghiệp, đơn vị.
Về việc phân công đồng chí phó bí thư cấp ủy địa phương phụ trách đảng ủy công an cùng cấp, Quy định 232, bổ sung thêm “chi bộ công an” có trách nhiệm báo cáo xin ý kiến chỉ đạo của đồng chí phó bí thư là chủ tịch ủy ban nhân dân.
Quy định 232, bỏ các Mục 29. Điều 42 (Khoản 1), Mục 30. Điều 43 (Khoản 1), Mục 31. Điều 42, Điều 43 ở Quy định 24. Bởi, các mục quy định về việc lập đảng đoàn trong cơ quan nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể chính trị - xã hội; việc lập ban cán sự đảng trong cơ quan hành pháp, tư pháp; quy định nhiệm vụ, quyền hạn của đảng đoàn, ban cán sự đảng; thực hiện chức năng lãnh đạo của Đảng ở những nơi không lập đảng đoàn, ban cán sự đảng.
Trên đây là những nội dung được tổng hợp, so sánh để tìm ra những điểm mới bổ sung của Quy định số 232-QĐ/TW (20/01/2025) so với Quy định số 24-QĐ/TW (30/7/2021) của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về thi hành Điều lệ Đảng, từ đó giúp các cơ quan, đơn vị có liên quan tổ chức quán triệt và thực hiện tốt hơn./.
ThS. Nguyễn Đình Cơ – ThS. Trần Lan Ngọc
Trường Chính trị tỉnh Bình Định